در دو هزار سال پیش از میلاد، تحولی رخ داد و فرقه ای از کاهنان به وجود آمدند که بر همه دانستنی های سری و اسرار آمیز وقوف داشتند. آنها استادان غیب گویی بودند و از روی نقش جگر و امعاء و احشام حیوانات ذبح شده و یا از روی دود آتش و درخشش سنگهای قیمتی، آینده را پیشگویی می کردند و قادر بودند وقایع را از روی زمزمه چشمه ها و شکل گیاهان پیش بینی کنند. آنها مغان دین کهن آریایی بودند که یونانیان و رومیان باستان از واژه Magi برای آنها استفاده می کردند و دو واژه Magic و Magician که در زبان های اروپایی به معنای جادو و جادو گر است – نیز به همین مغان اشاره دارد و برگرفته از نام و سنت آنهاست؛ زیرا آنها پیوسته به امور سحر آمیز و جادو گری مشغول بودند. مغانها در دوران حکومت ساسانیان، به ویژه در زمان موبدی کرتیر، قدرت بسیار زیادی داشتند. از این دوران، متنها و کتیبه های با ارزش بسیاری در ایران بر جای مانده است که می توان از لابه لای آنها نمونه های بسیاری از پیشگویی و طالع بینی را یافت. از جمله این متون که به زبان پهلوی تألیف شده اند، می توان از متون مربوط به کشف و شهود و پیشگویی نام برد. کتیبه کرتیر، متن ارداویرافنامه، متن زند بهمن یسن، شعر بهرام ورجاوند و پیشگویی های جاماسب حکیم از این گونه اند.
پیشینه تحقیق
در مقالات و کتاب هایی مانند تاریخ جادوگری از ایرج گلسرخی و جادو در اقوام و ادیان و بازتاب آن در ادب فارسی از مجتبی دماوندی، درباره جادوگری و پیشگویی به طور کلی سخن گفته شده است. همچنین مقاله «جادو در ایران باستان و کیش زرتشت» از مجتبی دماوند در مجله مطالعات ایرانی به موضوع جادو گری در ایران باستان بر اساس روایات باز مانده از کتب تاریخی اختصاص دارد؛ ولی هیچ یک از این آثار به طور خاص به موضوع جادو گری و طالع بینی در ایران باستان بر پایه متون پهلوی نپرداخته اند. در ضمن مقاله «فالنامه» از ایرج افشار و مقاله «پیشگویی در شاهنامه» از محمدرضا صرفی و نیکنام نیز به موضوع فال و پیشگویی اشاره کرده اند؛ ولی این مقالات نیز به متون دوره میانه ایرانی توجه نداشته اند. در این پژوهش به شکل تخصصی موضوع پیشگویی بر پایه متون پیش از اسلام مطرح خواهد شد. از آنجا که متون مربوط به فال گیری یکی از انواع ادب غنایی و زیرشاخه پیشگویی شمرده می شود، متون ایرانی دوره میانه را نیز می توانیم در این دسته قرار دهیم. در این پژوهش نیز با نگاهی به متون دوره میانه ایرانی، شماری فال نامه با اعداد بررسی خواهند شد تا در نتیجه نشان داده شود که چگونه باورهای خرافی می توانند در اندیشه های دینی رسوخ کنند و گاه حتی بعد از زوال دین نیز استوار به زندگی خود ادامه دهند.
برای گرفتن فال قهوه تلفنی با ما تماس بگیرید.
پیشگویی بر اساس متون ایرانی دوره میانه
انواع پیشگویی و فال از جمله فال قهوه تلفنی در دوره میانه شامل پیشگویی با الهام (که پیشگویی به وسیله حیوانات را نیز در بر می گیرد)، پیشگویی و طالع بینی به وسیله ستارگان و پیشگویی با اعداد است.
پیشگویی با الهام
موضوع بیشتر متون مربوط به کشف و شهود و پیشگویی در این دوره، درباره ظهور زردشت و سه پسر او در هزاره های مختلف، حوادث پایانی جهان و شرح و توصیف بهشت و دوزخ است. این پیشگویی ها به دو دسته تقسیم می شوند؛ نخست پیشگویی هایی که بدون استفاده از وسیله ای و تنها با الهام انجام می شده است، مانند نمونه های پیشگویی بر جای مانده در متون کهن که از زبان حیوانات، انسان یا از زبان شاهان اساطیری بیان شده است، مانند پیشگویی شاهان درباره آمدن زردشت و دین او خیلی پیش تر از تولد زردشت، پیش بینی توسط گاو او کداد در آغاز خلقت، یا از زبان جم، فریدونه و نیز از زبان گاو معجزه گری که مرز ایران و توران را در دوران کاووس نشان می داد.
خبر زایش زرتشت و پیامبری او نه تنها از سوی ورجاوندانی چون جم و فریدون و مردم فرزانه بسیار اعلام شده بود، بلکه ایزدان آن را به زبان گوسفندان نیز جاری کردند و در جهان گستردند تا این کار نیز بر پیامبری اش گواه شد.
مورد دیگر پیشگویی هایی است که بر اساس نوعی کشف و شهود و با استفاده از ماده ای حاصل می شوند. بیشترین نمونه از پیشگویی های ذکر شده در متون پهلوی در نتیجه سفری شمنی انجام شده است. فردی در نتیجه سفری شمنی و رهایی از جسم – که در اثر خوردن بنگ یا ماده مخدر دیگری است – به عالم مینو راه می یابد و از سرانجام روان در دوزخ یا بهشت و پایان کار جهان آگاه می شود. این ماده مخدر معمولا بنگ یا بنگه اوستایی (Bangha) است که در گاهان اسمی از آن نیامده و در یشتها به آن اشاره شده است. «بنگ گشتاسپی» از نمونه های مشهور آن است. متن هایی که به این نوع از پیشگویی در آنها اشاره شده، شامل پیشگویی های گشتاسب در دینکرد، ارداویرافنامه، کتیبه های کرتیر در نقش رجب، سر مشهد و نقش رستم، قطعه ای منظوم به نام «آمدن شاه بهرام ورجاوند»، متن زند وهمن یسن، پیشگویی های جاماسب در یادگار جاماسب یا جاماسب نامه و یادگار زریران و منظومه موجود در زراتشت نامه است.
پیشگویی کهن
پیشگویی و طالع بینی با ستارگان
طالع بینی و شناسایی سعد و نحس روزها از روی ستارگان نوعی از پیشگویی است. همچنان که گفته شد، دانش ناقص بشر در گذشته های دور، به او امکان شناخت آسمان و اجرام سماوی را نمی داد. آنها آسمان و ستارگان و سیارات را جایگاه نیروهای ایزدی و اهریمنی می دانستند که با جادوی خاص خود در جهان و پدیده های آن تصرف می کردند. طالع بینی از روی ستارگان و سیارات بسیار رایج بود و «از همین طریق پیشگویی می کردند، علم احکام نجوم شاخه ای از غیب گویی است».
اعتقاد به تأثیر ستاره ها و سیارات بر سر نوشت و زندگی انسان در میان ایرانیان از خصایص مذهب زروانی است که در آن قبول تقدیر و جبر اختری، از اعتقادات اصلی است. بعد از اسلام:
گرچه اعتقاد زروانی از دین مزدایی رخت بربست، اما در جامعه ایرانی مسلمان به گونه ای دیگر ادامه یافت. اعتقاد به دهر و زمانه به مثابه منشأ سرنوشت، جبر تقدیری، اعتقاد به تعیین سرنوشت در آسمان، عقیده به تأثیر ستارگان و سیارات و انتقال خواست آسمان از طریق اجرام و صور فلکی نمونه هایی از تداوم این مذهب در بین عامه است.
رد پای این نوع تفکر در ادبیات فارسی و در میان شاعران بزرگ نیز دیده می شود:
بیشترین شاعران بزرگ جبر را باور دارند و اینکه سرنوشت از پیش رقم خورده است … در ادب فارسی از طالع و بخت و ستاره و فلک فراوان شکوه شده است و شاعران دل پر خونی از آنها دارند. تمامی ناکامی ها و غم ها و اندوه ها منسوب به سیارگان و افلاک است. اعتقاد به تأثیر ستاره ها و سیاره ها در سعد و نحس بودن روزها، باعث شده بود تا ستاره شناسان و طالع بینان نزد پادشاهان و مردم مقام بالایی داشته باشند، و مردم با کسب آگاهی از آنها در باره سعد و نحس روزها، امور ریز و درشت زندگی خود را بر آن اساس تنظیم کنند. بخشی از این دانش اخترشناسی شامل بایدها و نبایدهای روزها و بخشی نیز مربوط به فال و طالع بینی است.
بایدها و نبایدهای روزها بر اساس متون دوره میانه
در بین ایرانیان باستان هر یک از سی روز ماه، به نام یکی از امشاسپندان و ایزدان نام گذاری شده است هفت روز اول ماه به نام آفریدگار و امشاسپندان و ۲۳ روز دیگر به نام سایر ایزدان زردشتی است و نام آفریدگار در چهار روز از ماه، یعنی روزهای اول، هشتم، پانزدهم و بیست و سوم تکرار می شود. بدین صورت که روز اول: هرمزد روز، روز هشتم: دب به آذر، روز پانزدهم: دب به مهر، و روز بیست و سوم: دی به دین نام دارد.
در مورد انجام کارها در هر روز، بایدها و نبایدهایی وجود داشته است که با نام و وظیفه ایزد حافظ آن روز مرتبط است. برای نمونه، در سپندارمذروز – که به نام سپندارمذ، فرشته موکل بر زمین است – کشاورزی توصیه شده است. در قطعه ای از متن پهلوی «مادیگان سی روزه» نیز بهمن روز و اردیبهشت روز، روزهایی نیک شمرده شده اند و انجام هر کاری در آن روز خوش یمن و ستوده است:
بهمن روز به نام فرشته مه، امروز انجمن مشاوره ای به خرد کن، به درگاه شاهی شدن و نیز به درگاه دانایان شدن و فرمانبرداران را اجازه حضور دادن و نیز با دوستان و دانایان به احوالپرسی شدن، عشق و دانش ورزیدن و به همه کار و امور می پرداختن خوب است. در اردیبهشت روز، آشتی و عشق ورزیدن و دارو و درمان را آمیختن و خوردن و انجمن و کار مربوط به روان کردن و اندیشه به دادوری انداختن و کردن و شاگردان را گماردن به یگانگی و پیوستن به سالاران و پادشاهان و انجام هر کار دیگری نیک جهش = خوش یمن و ستوده خوب است.
اعتقاد به سعد و نحس روزها و سال ها در بین اهالی سرزمین ختن و ایغور باستان نیز رایج بوده است. آنها یک دوره دوازده تایی در سال داشتند که به هر سال نام حیوانی را اختصاص می دادند و آن حیوان را رهبر آن سال می دانستند. بنابر اعتقاد عوام، نام حیوانی که بر هر سال گذاشته می شد، با سرنوشت و تقدیر افرادی که در آن سال به دنیا می آمدند، مرتبط بود. برای نمونه مرد متولد سال موش کوتاه زندگی و حقیر است. مردی که در نیمه شب سال گاو متولد می شود، خود و پسرانش خوشبخت می شوند. مرد متولد سال ببر شکارچی و جنگجو خواهد شد. متولد سال خرگوش به خوشبختی کامل خواهد رسید. در سال اژدها مردی که زاده شود، دراز زندگی است. مرد متولد سال اسب از بدبختی دور خواهد شد و نیکوکار و خوشبخت می شود. مرد متولد میمون بدبخت خواهد بود. در سال خروس و سال سگ مردان زاده شده کوتاه زندگی و اندوهگین باشند. متولدان سال خوک خود و فرزندانش کوتاه زندگی باشند.
برای گرفتن فال قهوه تلفنی با ما تماس بگیرید.
